ایران، دروازه ترانزیت اوراسیا؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

ایران با بهره‌مندی از موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد و گسترش شبکه ریلی خود از پتانسیل بالایی برای ایفای نقش محوری در ترانزیت منطقه اوراسیا برخوردار است. با این وجود تحقق این امر مستلزم رفع موانع و چالش‌های جدی است.



فقدان یک برنامه راهبردی جامع و منسجم در حوزه ترانزیت یکی از مهمترین این موانع است. همچنین بهره‌وری پایین خطوط ریلی معطلی‌های طولانی در گمرکات و تعدد سازمان‌های دخیل فرآیند ترانزیت را زمان‌بر و پرهزینه کرده است. به طوری که انتقال کالا از سرخس تا بندرعباس گاهی تا ۴۵ روز به طول می‌انجامد و تشریفات اداری بین ۷ تا ۲۰ روز زمان می‌برد در حالی که حرکت فیزیکی کالا تنها ۴ تا ۵ روز است.


این مسائل منجر به کاهش اعتماد بازرگانان بین‌المللی به مسیر ترانزیتی ایران شده است. کارشناسان معتقدند مزیت اصلی ایران هزینه پایین ترانزیت است اما در زمینه سرعت و قابلیت اطمینان ضعف جدی وجود دارد.


بدون رفع مشکلات مدیریتی و تدوین یک نقشه راه ملی شرکت در اجلاس‌ها و امضای تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی نتیجه ملموسی به همراه نخواهد داشت. ظرفیت بالقوه ترانزیت در ایران ۸۰ میلیون تن در سال است که می‌تواند بیش از ۸ میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور ایجاد کند.


توسعه ترانزیت علاوه بر ایجاد درآمد نقش مهمی در تثبیت جایگاه استراتژیک ایران و مقابله با تحریم‌ها دارد. این امر مستلزم اصلاحات مدیریتی تسهیل فرایندها در مرزها و ارتقای زیرساخت‌های ریلی است.